Dlaczego śpimy (oraz kilka faktów na temat snów)

Ludzie spędzają mniej więcej jedną trzecią swojego życia śpiąc albo przynajmniej próbując spać. Według ekspertów w trakcie snu przechodzimy przez różne fazy (i nie we wszystkich z nich występują marzenia senne). Ale zacznijmy od początku i podstawowego pytania: dlaczego śpimy i śnimy? Niektóre wyjaśnienia nawiązujące do teorii ewolucji i psychologii mówią, że funkcją snu jest pomoc w rozwiązywaniu problemów. Z kolei inne wskazują, że proces ten pomaga w regeneracji i odnowie naszego ciała.

Jasna Strona przeanalizowała niektóre z koncepcji wyjaśniających powody spania i śnienia. Jako bonus poznacie natomiast pewne marzenia senne, które zmieniły bieg historii.

Regeneracja i odnowa organizmu

Nasze ciało regeneruje się głównie podczas snu. Przykładami mogą tu być procesy wzrostu mięśni, naprawy tkanek, syntezy białek i uwalniania hormonów wzrostu. Dlatego jeden z możliwych powodów, dla których śpimy może mieć związek z regeneracją naszego organizmu i wspieraniem jego odnowy.

Warto wspomnieć, że problemy ze snem często widoczne są na twarzy w postaci cieni pod oczami. Jednym ze sposobów na ich zmniejszenie jest delikatne poklepanie okolic oczu, żeby zapewnić w tym miejscu dopływ krwi. Jeśli mamy korektor, można też ukryć cienie pod makijażem.

Praca nad rozwiązywaniem problemów

Istnieje jedna teoria, która głosi, że sny ewoluowały, żeby umożliwić nam rozwiązywanie dwóch rodzajów problemów.
Pierwsze to te, które musimy sobie zwizualizować (jak wynalazca wyobrażający sobie nowe urządzenie).
Druga kategoria ma związek z problemami, które wymagają niekonwencjonalnego podejścia.

Pewien psycholog z Uniwersytetu Harvarda poprosił studentów, żeby wybrali sobie problem i spróbowali rozwiązać go we śnie. Po tygodniu u mniej więcej połowy z nich kłopot pojawił się w snach, a jedna czwarta sobie z nim poradziła. Zatem przynajmniej w przypadku stosunkowo prostych problemów niektórzy są w stanie rozwiązać je podczas podczas snu.

Scalanie wspomnień i nauka

Kolejna sugestia to istotna rola, jaką sen odgrywa w procesie zapamiętywania (zarówno zanim nauczymy się czegoś nowego, jak i po przyswojeniu nowej umiejętności). Według badań konsolidacja śladów pamięciowych ma miejsce właśnie podczas snu i odbywa się poprzez wzmacnianie połączeń neuronowych, które tworzą wspomnienia.

Również w tym przypadku problemy ze snem i niewystarczająca ilość odpoczynku mogą mieć negatywne konsekwencje, zmniejszając efektywność neuronów w procesie koordynowania przepływu informacji. Może to osłabiać naszą umiejętność docierania do przyswojonych treści. Poza tym niewyspanie często niekorzystnie wpływa na nasz nastrój, motywację, a nawet osąd i postrzeganie rzeczywistości.

Oczyszczanie umysłu

W ciągu naszego życia nieustannie jesteśmy bombardowani ogromem informacji, z których wiele jest absolutnie zbędnych.
Aby zrozumieć, w jaki sposób wiadomości te są zatrzymywane, grupa naukowców przyjrzała się mechanizmom odpowiedzianym za utrzymanie pamięci (zwłaszcza w fazie snu, podczas której nasze ciało znajduje się w stanie głębszego odprężenia i głębokiego odpoczynku).

Wyniki sugerują, że połączenia neuronów, które gromadzą istotne informacje są wzmacniane podczas snu. Z kolei te powstałe z nieistotnych komunikatów ulegają osłabieniu i zanikają.

Symulacja zdarzeń

Biologiczną funkcją snów mogłoby być symulowanie niebezpiecznych sytuacji i opracowywanie możliwych sposobów ich uniknięcia. Możliwe zatem, że treść snów jest jednak zorganizowana i wybiórcza.

Oznacza to, że podczas śnienia mózg buduje złożony model świata, w którym część elementów jest reprezentowanych w niewystarczającym stopniu, podczas gdy inne są reprezentowane nadmiernie, a ich dostosowanie odbywa się na podstawie doświadczeń zdobytych na jawie.

Powody, dla których śpimy, mogą zmieniać się z biegiem lat.

Funkcje snu zmieniają się z wiekiem, a przynajmniej tak sugerują badania. Jedno z nich dotyczyło specyfiki snu dzieci. Okazuje się, że podczas gdy mózgi najmłodszych tworzą nowe powiązania między neuronami, spędzają one większość czasu w fazie REM — tej, w której występują szybkie ruchy gałek ocznych.

Następnie, przed ukończeniem 2,5 roku, czas trwania fazy REM zaczyna się skracać. Wówczas też mózg przełącza się na tryb konserwacji, wykorzystując sen głównie w celach czyszczenia i naprawy.

Poza tym na ilość snu, jakiej potrzebujemy, wpływa wiele czynników, w tym wiek. Zaleca się zatem następujące ilości snu:

• Noworodki: 16-18 godzin dziennie
• Dzieci w wieku przedszkolnym: 11-12 godzin dziennie
• Dzieci w wieku szkolnym: co najmniej 10 godzin dziennie
• Nastolatki: 9-10 godzin dziennie
• Dorośli (w tym ludzie starsi): 7-8 godzin dziennie

Śnimy w konkretnych fazach.

Ludzie przechodzą przez różne fazy snu. Pierwsza faza, znana jako faza NREM (bez ruchu gałek ocznych), dzieli się na trzy etapy.

Początkowo znajdujemy się gdzieś pomiędzy jawą a śnieniem i możemy zapaść w płytki sen. Drugi etap to ten, w którym docieramy do płytkiego snu (z obniżoną temperaturą ciała i spowolnionymi falami mózgowymi). W trzecim etapie zapadamy w głęboki i regenerujący sen ze spowolnionym oddechem i biciem serca. Mięśnie się rozluźniają i otrzymują zwiększoną ilość krwi na skutek odzyskania energii i uwolnienia się hormonów.

Jednak w drugim etapie przechodzimy też przez tzw. fazę REM. Następuje ona po około 90 minutach od chwili zaśnięcia i wydłuża się wraz z upływem nocy. W tej fazie mózg jest aktywny, podczas gdy ciało się odpręża i pozostaje nieruchome — jednocześnie cały organizm odzyskuje energię.

BONUS: Sny, które zmieniły bieg historii.

1. Paul McCartney wyśnił popularną melodię.

Według biografów Paul McCartney skomponował melodię do piosenki Yesterday podczas snu, który miał w domu swojej dziewczyny.

2. Niels Bohr zobaczył we śnie budowę atomów.

Ten duński naukowiec odkrył budowę atomu. Mówi się, że we śnie zobaczył elektrony krążące wokół jądra (jak w Układzie Słonecznym). Ostatecznie postanowił zbadać tę hipotezę i okazało się, że budowa atomu jest w rzeczywistości podobna do tej z jego marzenia sennego.

Co znaczą dla was sny? Czy mieliście kiedyś sen, który pomógł wam rozwiązać jakiś problem?