Dlaczego ludzie projektują swoje problemy na innych i jak się przed tym bronić

Choć możemy nie być tego w pełni świadomi, nasz umysł potrafi się chronić w sytuacjach, które mają na nas duży wpływ emocjonalny. Jednym z takich mechanizmów obronnych jest projekcja psychologiczna. Niestety, często jest ona destrukcyjna dla związku, ponieważ, zachowując się w ten sposób, krzywdzimy partnera lub niesprawiedliwie wymuszamy na nim poczucie winy. Dlatego powinniśmy powstrzymać się przed takimi reakcjami.

Ekipa Jasnej Strony pragnie zwiększyć wiedzę na temat projekcji psychologicznej w życiu codziennym. Chcemy też pokazać wam, w jaki sposób można ją wykryć, zanim komuś stanie się krzywda. Dzięki temu nie padniecie ofiarą takiego zachowania, albo rozpoznacie u siebie oznaki projekcji i będziecie mogli zmienić swoje postępowanie.

Projekcja psychologiczna jako mechanizm obronny

Gdy ktoś nie potrafi zaakceptować u siebie samego jakichś cech, pragnień czy impulsów, może zacząć je projektować na innych. Taki człowiek odnosi wrażenie, że to ktoś inny prezentuje zachowania, których on nie lubi w sobie. To dość powszechny sposób radzenia sobie z problemami. Zasadniczo projektowanie swoich cech na innych jest mechanizmem samoobrony. Czasem pomaga on ludziom uporać się z dyskomfortem czy wstydem, których mogą nawet nie być świadomi, albo z którymi nie chcą się zmierzyć. Gdyby się temu przyjrzeć, to w zasadzie sposób na radzenie sobie z negatywnymi odczuciami bez uświadamiania sobie, że dotyczą nas samych.

Mając te podstawowe informacje, możemy zadać sobie pytanie: co tak naprawdę robimy, gdy chronimy samych siebie, stosując projekcję? Odpowiedź jest prosta. Wszystko sprowadza się do poczucia własnej wartości oraz ego. Ego tak wielkiego, że ukrywamy pod nim wszelkiego rodzaju „złe lub mroczne strony” nas samych. Tacy ludzie podświadomie wierzą, że odczuwane przez nich negatywne emocje, myśli czy zachowania czynią ich gorszymi od innych. Dlatego muszą je za wszelką cenę ukryć.

Wybrane sposoby projekcji w życiu codziennym

1. Obwinianie innych oraz unikanie odpowiedzialności za własne postępowanie

To prawdopodobnie najczęściej spotykany sposób projektowania własnych lęków i niepewności na innych. Taka osoba unika uznania własnej winy za zaistniały problem. Szuka pretekstu, żeby przypisać ją komuś innemu. Generalnie, takie sytuacje opierają się na demonstracji idei: „To twoja wina, nie moja”.

2. Szukanie „uchybień” u innych i tendencja do osądzania

Komuś, kto regularnie projektuje swoje cechy na innych, o wiele łatwiej jest atakować ludzi i zmuszać ich do myślenia, że to oni niewłaściwie się zachowują, zamiast samemu skonfrontować się ze swoim problemem. Dlatego uważa się, że sposób, w jaki człowiek zachowuje się wobec innych, może odzwierciedlać to, jak sam siebie postrzega w danych sytuacjach.

3. Wyszydzanie innych

Ludzie gnębiący innych w większości przypadków robią to ze względu na towarzyszące im liczne lęki oraz brak pewności siebie. Gnębienie jest dla nich techniką radzenia sobie z tymi problemami. Aby nie musieć stawać z nimi oko w oko, będą starali się zastraszać innych.

4. Wmawianie sobie, że projekcje są rzeczywistością

W projekcji psychologicznej, najgorszy możliwy scenariusz ma miejsce wtedy, gdy osobie nieustannie projektującej swoje cechy na innych udaje się niejako wdrukować je w osobowość ofiary. Według Darlene Lancer, specjalisty ds. toksycznych związków, najbardziej podatni na tego typu problemy są ludzie wykazujący oznaki współzależności. Mówiąc prościej, to ci, którzy zbytnio troszczą się o innych, a w tym konkretnym przypadku o „projektorów”, którzy nieustannie ich krytykują.

Osoby współzależne mają tendencję do stawiania potrzeb innych ludzi ponad własne, więc unikają wszelkich konfliktów, które mogą być konsekwencją ujawnienia prawdziwych problemów w związku. W ten sposób podmiot projektujący krytykuje i osądza osobę współzależną, której poczucie własnej wartości oraz niezależność z czasem zanikają do takiego stopnia, że zaczyna kwestionować samą siebie oraz swoją wartość. W konsekwencji rozmywania własnej osobowości zaczyna wierzyć we wszystko, co jest na nią projektowane. Psycholodzy nazywają ten mechanizm „identyfikacją projekcyjną”. Oznacza to, że ofiary zaczynają utożsamiać się ze wszystkim, co się na nie projektuje.

5. Osądzanie samego siebie i „pewność”, że inni widzą nas w podobny sposób

Niewykluczone również, że osoba współzależna lub mająca niskie poczucie własnej wartości będzie zbyt surowo osądzać samą siebie. Może być wręcz przekonana, że słabości, które dostrzega w sobie, są widoczne również dla innych, i że otoczenie będzie ją z tego powodu krytykować. W ten sposób projektuje własne obawy na innych.

6. Przenoszenie na kogoś projekcji w kierunku innej osoby

Sytuacja ta zwykle ma miejsce w związkach, kiedy to podświadome emocje, którymi człowiek darzył swych rodziców w młodości, są przenoszone na partnera. Ten z kolei przyjmuje je jako własne. Innymi słowy, ofiara niejako wciela się osobę, na którą kiedyś projektował ktoś, kto nie potrafił unieść czy też zrozumieć emocji, jakie towarzyszyły mu w dzieciństwie. Oznakami tego typu projekcji są:

• nieustannie kłótnie z tych samych powodów,
• niezrozumiałe zdenerwowanie na partnera,
• zdziwienie na reakcje partnera w danych sytuacjach.

Jak rozpoznać w sobie tendencje do projekcji

Jeśli identyfikujesz się z którąkolwiek z powyższych sytuacji, możesz tkwić w związku, w którym występuje projekcja psychologiczna, która bardzo upośledza znajomość samego siebie. Ktoś, kto nie potrafi rozpoznać czy zaakceptować własnych słabości, będzie z łatwością projektował je na innych.

Dlatego szerzenie wiedzy o tym mechanizmie jest tak ważne, zwłaszcza, jeśli planujesz uporać się ze skrywanymi emocjami. Częścią tego procesu jest również jest samoświadomość, uznanie własnych myśli, czynów, emocji, reakcji itd. Wniknięcie w siebie zawsze stanowi pierwszy krok ku zrozumieniu potencjalnego projektowania ich na otoczenie.

Jak wykryć projekcję

Z drugiej strony, jeśli masz poczucie, że ktoś projektuje swoje cechy na ciebie, musisz wiedzieć o pewnych znakach, które pomogą ci wykryć tego typu zachowania:

• Czyjaś reakcja jest przesadzona i nieadekwatna do sytuacji,
• Ktoś zbyt gwałtownie reaguje na to, co się o nim powiedziało,
• Jego reakcji nie da się racjonalnie wytłumaczyć,
• Ktoś przekierowuje rozmowę na ciebie lub kogoś innego.

Jak radzić sobie z projekcją

Na wypadek konieczności zareagowania na projekcję innych, najlepsze, co możesz zrobić, to udzielić jasnej odpowiedzi bez wdawania się w kłótnie. Możesz odpowiedzieć czymś w stylu: „Nie zgadzam się” albo wycofać się z rozmowy. Szczególnie, gdy ten ktoś kontynuuje dyskusję, mimo że nie bierzesz w niej udziału. Najważniejsze jest, aby nie przyjmować niesłusznej krytyki lub winy, nie brać do siebie wypowiadanych słów oraz zrozumieć, że problem nie dotyczy ciebie.

Gdy emocje opadną, możesz porozmawiać z „projektorem” o jego zachowaniu, ale bez prób jego zmiany. W końcu to nie jest twój problem. Poza tym, osiągnięcie tego celu jest najczęściej możliwe tylko przy pomocy terapeuty.

Co robić, gdy projektujemy swoje cechy na innych

Jeśli podejrzewasz, że to ty możesz projektować swoje emocje na innych, warto na moment odsunąć się od problemu, uspokoić i obiektywnie spojrzeć na daną sytuację w 4 krokach:

1. Opisz daną sytuację, nie używając przymiotników lub słów wywołujących jakiekolwiek emocje.
2. Opisz swoją rolę w danej sytuacji. „Co zrobiłem, celowo lub przypadkowo, że wywołało taką a nie inną reakcję rozmówcy?” albo „Jeśli to, co powiedziałem, jest prawdziwe, co to o mnie mówi?”.
3. Opisz rolę drugiej osoby w danej sytuacji, unikając przymiotników. „Jak opisuję zachowanie rozmówcy?” albo „Czy jest jakiś dowód świadczący o tym, że mam rację?”. A jeśli tak: „W jaki sposób to na mnie wpływa?”.
4. Czy potrafisz rozpoznać, kiedy stosujesz projekcję?

Warto również wspomnieć o najważniejszym punkcie: niezależnie od sytuacji, najlepszym wyjściem będzie konsultacja z terapeutą.

Byłeś kiedyś świadkiem stosowania projekcji psychologicznej? Jak sobie z nią poradziłeś?